Gemeentelijk beleid in en voor de kinderopvang en het onderwijs

De aanleg van watertappunten rondom scholen, nieuwe schoolpleinen, juiste verkeersborden voor een fietsvriendelijke omgeving, en promotie van lopen en fietsen naar school kan bijdragen aan gezondheid binnen zowel het ruimtelijke domein, verkeer en veiligheid maar ook aan het domein sport en bewegen.

Hieronder vind je inspiratie en kansen om gezondheidsthema’s in en rondom de omgeving van kinderopvang, primair (PO)-, gespecialiseerd (GO)-, voortgezet (VO)- en middelbaar beroeps (MBO)- onderwijs op te nemen in verschillende domeinen:

• Kansengelijkheid: Maak schoolmaaltijden en bewegen toegankelijk voor iedereen en stimuleer als gemeente de verbinding met het Programma Schoolmaaltijden en het Jeugdfonds Sport en Cultuur waar de gemeente zich bij aansluit.  (PO, GO, VO)

• Voedseleducatie: denk aan de aanleg en stimulering van moestuinieren en voedselbossen op de kinderopvang of schoolpleinen. Faciliteer een buitenleslokaal bij de bouw of verbouwing van scholen. Als gemeente kun je grond beschikbaar stellen en subsidie verstrekken of dit meenemen bij de herinrichtingsplannen van schoolpleinen. Lees hier meer over schooltuinieren. De Jong Leren Eten-makelaar uit jouw regio denkt graag met je mee. (KOV, PO, GO, VO).  

• Bewegingsonderwijs: Dit raakt meerdere beleidsterreinen. Binnen de gemeente valt bewegingsonderwijs meestal onder onderwijs, terwijl accommodatie en buurtsportcoaches onder sport (en bewegen) vallen. Een integrale visie tussen deze afdelingen is daarom essentieel. Als JOGG-professional kan jij hierin de verbindende factor zijn. (PO, GO, VO)  

• Onderwijsachterstandenbeleid: Gemeenten gaan onderwijsachterstanden tegen middels voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is onderdeel van het onderwijsachterstandenbeleid en richt zich op kinderen met risico op taal- en/of ontwikkelingsachterstanden. Voorschoolse educatie richt zich op kinderen van 2,5 tot 4 jaar op de kinderopvang en vroegschoolse educatie richt zich op kinderen van groep 1 en 2. Afspraken hierover worden gemaakt in de Lokale Educatieve Agenda (LEA) of een VVE-werkgroep. Het VVE-budget kan worden gebruikt voor initiatieven die bijdragen aan de brede ontwikkeling van kinderen, zoals extra beweegactiviteiten. Ga na of er mogelijkheden zijn om het VVE-budget te gebruiken voor dergelijke initiatieven. Zo kan er effectief worden samengewerkt aan de brede ontwikkeling van kinderen, wat bijdraagt aan de doelstellingen van VVE. (KOV, PO) 

• Convenanten: Gemeenten kunnen samen met scholen afspraken maken over gezonde voeding en sportactiviteiten door middel van een convenant. (PO, GO, VO, MBO).  

• Beleidsagenda voor de vitaliteit van praktisch opgeleid personeel: Ontwikkel een overkoepelende beleidsagenda gericht op de duurzame inzetbaarheid van praktisch opgeleid personeel, met specifieke aandacht voor samenwerking met de afdelingen Onderwijs, Financiën en Werk. Door deze domeinen te verbinden, wordt een basis gelegd voor structureel beleid waarin vitaliteit en gezonde werkomgeving van medewerkers in sectoren zoals zorg en techniek centraal staan. (MBO) 

• Subsidies en ondersteuning voor duurzame inzetbaarheid: Gemeenten kunnen MBO-instellingen en werkgevers ondersteunen door subsidies of stimuleringsregelingen te bieden voor initiatieven die duurzaam de inzetbaarheid bevorderen. Dit kan bijvoorbeeld gaan om projecten gericht op gezond eten, fit en veilig werken, of het stimuleren van fysieke activiteit tijdens het werk. (MBO)  

• Geschikte schoolpleinen: Gemeenten en scholen kunnen schoolpleinen inrichten voor sport en spel, wat ook het domein ruimtelijke ordening en onderwijs raakt. Zo kan in het onderwijsbeleid staan dat, voor de optimale ontwikkeling van de jeugd, er een uitgebreid en veilig aanbod aan (openbare) voorzieningen moet zijn zodat ze samen kunnen spelen, bewegen en ontmoeten. (PO, GO, VO, MBO) 

• Buurtsportcoaches: Gemeenten kunnen aanvullend beleid voeren met de inzet van buurtsportcoaches die beweegonderwijs ondersteunen tijdens en na schooltijd, via de brede regeling combinatiefuncties als onderdeel van de Brede SPUK regeling. Een beleidsmedewerker 'sport en bewegen' is vaak ook accounthouder vanuit de gemeente voor het lokale sportbedrijf, waarbij buurtsportcoaches in dienst zijn. Deze beleidsmedewerker kan in de (prestatie)opdracht en/of subsidiecriteria aan het sportbedrijf sturen op hetgeen waarop buurtsportcoaches worden ingezet. Dit kan bijvoorbeeld ook door structurele monitoring van de motorische ontwikkeling of sportdeelname van kinderen zijn. (PO, GO, VO) Een buurtsportcoach kan ook specifiek ingezet worden voor de doelgroep 0 tot 4 jaar en bijvoorbeeld lessen of een instuif op de kinderopvang verzorgen of kruisbestuivingen maken met sportverenigingen die zich ook steeds meer op de allerjongsten gaan richten. (KOV) 

• Convenanten: Gemeenten kunnen samen met scholen afspraken maken over beweegbeleid en activiteiten door middel van een convenant. (PO, GO, VO, MBO)  

• Samenwerking stimuleren of faciliteren: Gemeenten kunnen samenwerking bevorderen tussen kinderopvanglocaties, scholen, sportverenigingen en andere sportorganisaties, bijvoorbeeld via evenementen zoals de Peuter4daagse, Koningsspelen of sportkennismakingslessen van sportaanbieders op scholen of het organiseren van bijeenkomsten waarbij je partijen bijeenbrengt. (KOV, PO, GO, VO, MBO) 

• Watertappunten: Integreer de aanleg van watertappunten in het beleid rondom duurzaamheid en milieu. Gemeenten kunnen hier afspraken over maken met scholen in het kader van het verminderen van afval en het bevorderen van waterconsumptie. Ook kan dit onderdeel zijn van het beleid rondom gezonde voeding. (PO, GO, VO, MBO) 

• Herinrichting schoolplein: Gemeenten en scholen kunnen schoolpleinen herinrichten om sport en spel te stimuleren, wat daarmee ook het domein onderwijs en sport en bewegen raakt. ‘Open schoolpleinen’ die in het bezit zijn van de gemeenten hebben na schooltijd een wijk- of buurtfunctie om sport en bewegen te stimuleren. Naast het stimuleren van bewegen is het ook van belang dat schoolpleinen toegankelijk en groener worden; stel een hitteplan op om versteende pleinen te voorkomen. Overweeg ook voedselbossen of een schooltuin aan te leggen.  

“De inrichting van een natuurlijk schoolplein prikkelt de creativiteit en verbeeldingskracht van kinderen en biedt kinderen met een praktische leervoorkeur volop kansen en laat ze bewegend leren in de buitenlucht.” (PO, GO, VO, MBO) 

• Klimaat: Door klimaat maatregelen zoals groenere schoolpleinen, waterdoorlatende bestrating en schaduwrijke gebieden te stimuleren, kunnen gemeenten bijdragen aan een gezonde leefomgeving. (PO, GO, VO, MBO) 

• Beweegvriendelijke (school)omgeving: vanuit verkeersveiligheid perspectief: Goede verkeersveiligheid rond kinderopvanglocaties en scholen is cruciaal om fietsen en lopen te stimuleren. Minder autoverkeer zorgt voor veiligere situaties. Bevorder fietsen en lopen door voorrang te geven aan fietsers met fietssnelwegen en bredere fietspaden. (KOV, PO, GO, VO, MBO).  

• CO2-uitstoot verminderen: Meer lopen en fietsen door kinderen en ouders vermindert de CO2-uitstoot. Stimuleer waterdrinken om afval van pakjes te verminderen. (PO, GO, VO, MBO) 

• Speelbeleid: middels speelbeleid of het uitvoeringskader Bewegen, Ontmoeten, Spelen en Sporten (BOSS) kun je het aanbieden van voldoende, veilige speel- en ontmoetingsplekken stimuleren om zo de jeugd samen te laten spelen, ontmoeten, bewegen en sporten. Dit heeft ook weer zijn weerslag op andere beleidsterreinen, actief beweeggedrag draagt bijvoorbeeld bij aan gezondheid, voldoende speel-en ontmoetingsplekken is een voorwaarde om opvoed- en opgroeiproblemen te voorkomen. En als het een groene, natuurlijke speelplek betreft draagt dit ook bij aan groenbeleid en klimaatadaptatie (plek met afkoeling en schaduw in tijden van hittestress) (KOV, PO, GO, VO, MBO) 

• Publiek private samenwerkingen: Betrek economische zaken bij de wervingsstrategie voor publiek-private samenwerking. Onderzoek bestaande contacten met private partners en vraag supermarkten om groente en fruit te leveren voor schoolactiviteiten of mee te werken aan projecten zoals Trommel zonder Rommel, met hulp van de bedrijfscontactfunctionaris van de gemeente. (PO, GO, VO).  

• Lokale voedselproductie stimuleren: Gemeenten kunnen lokale boeren en producenten stimuleren om gezonde en betaalbare voeding te leveren aan kinderopvanglocaties of scholen. Dit verbindt economische groei met gezondheid door te investeren in lokale ketens en duurzame landbouw. (KOV, PO, GO, VO, MBO)