Gemeentelijk beleid in de sport

Sportevenementen
Sportevenementen spelen een belangrijke rol binnen het Nationaal Preventieakkoord (2018), het Nationaal Sportakkoord (2018) en de Nederlandse Topsportevenementen Strategie (2020). In het Preventieakkoord is het Convenant Gezonde Sportevenementen opgenomen, met als doel: sport associëren met een gezonde leefstijl.

Ook in het Nationaal Sportakkoord staat gezondheid centraal. Deelakkoord 6, Topsport die inspireert, benadrukt de ambitie dat Nederlandse topsportevenementen mondiaal toonaangevend zijn én van maatschappelijke waarde voor Nederland. In de Nederlandse Topsportevenementen Strategie (NOC*NSF, VSG en VWS) wordt het belang onderstreept van een gezonde omgeving voor deelnemers, medewerkers en bezoekers.

Als gemeente kun je hier actief op sturen. Bijvoorbeeld door in beleids-, subsidie- en vergunningsafspraken met organisatoren gezondheidseisen op te nemen, zoals:

• gezonde en gevarieerde voeding

• een rookvrij terrein

• verantwoord alcoholbeleid

Betrek hierbij ook het domein Ruimtelijke Ordening. Sportevenementen die bewegen in de buitenruimte stimuleren, kunnen structureel onderdeel zijn van gemeentelijk beleid.

Sportlocaties
Ook bij de exploitatie van sporthallen en zwembaden liggen kansen om gezondheid structureel mee te nemen. Denk aan afspraken over:

• een rookvrij terrein

• verantwoord alcoholbeleid

• veilige routes van en naar de locatie

Samenwerking met domeinen als Volksgezondheid, Welzijn en Ruimtelijke Ordening is hierbij essentieel. Lokale GGD’en en verslavingszorgorganisaties hebben vaak al opdrachten rond deze thema’s. De landelijke BOB-campagne biedt bijvoorbeeld praktische tools voor veilig verkeer en alcoholgebruik — die je lokaal kunt inzetten.

Om versnippering te voorkomen, kun je als beleidsmedewerker het initiatief nemen om samen met betrokken partijen een plan van aanpak te maken. Dit zorgt voor één gezamenlijke lijn richting sportclubs en beheerders.

Wil je gezondheid steviger verankeren in het beleid? Dan kun je als beleidsmedewerker:

• een initiatiefnota indienen voor een gezonde sportomgeving

• een motie opstellen om bestaand beleid om te zetten in concrete actie

Kansen voor gezondheid in sportbeleid
Hieronder vind je inspiratie en praktische kansen om gezondheidsthema’s op en rond sport te integreren in verschillende beleidsdomeinen.

Jeugd
In veel gemeentelijke sport- en beweegnota’s staat dat kinderen dagelijks voldoende moeten bewegen. Tegelijkertijd is het jeugdbeleid erop gericht om jongeren volwaardig te laten meedoen in de samenleving. Sporten is hierin een krachtig middel: het draagt bij aan de beweegrichtlijnen én aan maatschappelijke participatie, zoals beoogd in de Participatiewet.

De sport- en beweegomgeving is ook een kansrijke plek om jongeren gezondere voedingskeuzes mee te geven. Het is een vindplaats voor de doelgroep én een plek waar sport, bewegen en jeugdbeleid samenkomen. Binnen het werknet speelt de buurtsportcoach een belangrijke rol in het signaleren van kansen en het terugkoppelen naar beleid.

Praktische ingangen binnen Jeugd:

• Verbind sportbeleid aan armoedebeleid via o.a. het Jeugdfonds Sport & Cultuur of een stadspas

• Stimuleer verenigingen om bij te dragen aan lidmaatschappen via contributievergoeding

• Steun laagdrempelige activiteiten zoals jeugdkampen, opendagen of sportfestivals

Onderwijs
De verbinding met onderwijs is concreet te maken via sportkennismakingsprojecten. Zo maken kinderen laagdrempelig kennis met verschillende sporten en ontstaat er samenwerking tussen scholen en sportverenigingen. Schoolsporttoernooien zijn daarbij een krachtig middel om gezondheid, sociale cohesie en gemeentelijke trots te versterken — zeker als ze plaatsvinden op een gezonde sportaccommodatie. Hier komt sport-, jeugd- én onderwijsbeleid letterlijk samen.

Sociaal domein
Veel gemeenten leggen in het sociaal domein de link met positieve gezondheid. Dat biedt kansen om gezondheidsthema’s breder te verbinden, ook financieel: projecten die doelen van meerdere domeinen raken kunnen gezamenlijke financiering opleveren.

Voorbeelden van verbindingen in het sociaal domein:

• Koppel sport aan armoedebestrijding, bijvoorbeeld via samenwerking tussen sportverenigingen en de voedselbank (denk aan toernooien waarvan de opbrengst gedoneerd wordt)

• Vraag als gemeente aan de voedselbank om standaard flyers mee te geven over het Jeugdfonds of sportpassen

• Verbind sport aan het Integraal Zorgakkoord (IZA) via preventieve trajecten, zoals de KNKG-aanpak of Sport en Zorg (zie desbetreffend kopje)

Buurtsportcoaches
Buurtsportcoaches zijn onmisbaar voor een gezonde leefstijl in de wijk. Ze verbinden partijen, organiseren activiteiten en maken sport laagdrempelig. Denk aan voorlichting, het ondersteunen van sportverenigingen en het betrekken van specifieke doelgroepen. Ook commercieel sportaanbod hoort erbij — betrek hen actief bij je plannen voor een gezonde sportomgeving.

Via hun signalerende rol zijn buurtsportcoaches bovendien een waardevolle schakel richting beleidsmedewerkers.

Traject Sport en Zorg
In het traject Sport en Zorg (KnGG & NOC*NSF) worden kinderen met overgewicht via een zorgverlener doorverwezen naar een buurtsportcoach of sportvereniging. Zo ontstaat een laagdrempelige, begeleide route naar structureel bewegen. Een mooie koppeling tussen zorg en sociaal domein.

Activiteiten & buitenruimte
Een uitnodigende en veilige buitenruimte stimuleert zelfstandig sporten en bewegen. Gemeenten kunnen dit versterken door:

• subsidies en vergunningen voor lokale beweeginitiatieven

• ondersteuning van activiteiten zoals de Avond4daagse, schoolsporttoernooien en jeugdkampen
  Sport wordt zo een middel om gezondheid en verbinding te stimuleren.

Convenant Gezonde Sportevenementen
Laat als gemeente zien dat je gezondheid belangrijk vindt door het Convenant Gezonde Sportevenementen te ondertekenen. Hiermee promoot je sportevenementen als gezonde, rookvrije en alcoholbewuste omgevingen — vooral gericht op kinderen en jongeren. En je creëert een haakje om hier ook gemeentelijk beleid op te maken.

Beweegloketten
Een beweegloket biedt één aanspreekpunt voor sportaanbieders in jouw gemeente of regio. Hier vindt afstemming en ondersteuning plaats voor toekomstbestendige sportaanbieding. Zorg dat ook de gezonde sportomgeving hier standaard onderdeel van is.

• Welke initiatieven of partijen zijn in jouw regio bij het beweegloket aangesloten?

Het Sportakkoord (2.0)
Het Sportakkoord 2.0 sluit direct aan bij de doelen van de JOGG-aanpak. Binnen het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) wordt met het sportakkoord gewerkt aan de maatschappelijke waarde van sport.

De zes thema’s van het akkoord bieden volop aanknopingspunten:

• Inclusie en diversiteit: focus op kwetsbare groepen, zoals kinderen in armoede of met overgewicht

• Sociaal veilige sport: rookvrij, gezond voedingsaanbod, verantwoord alcoholgebruik (JOGG-Teamfit)

• Vitale sportaanbieders: versterk zowel hun organisatiekracht als de gezonde omgeving

• Vaardig in beweging: koppel dit thema aan concrete ambities binnen de JOGG-aanpak

• Ruimte voor sport en bewegen: richt de buitenruimte beweegvriendelijk in

• Maatschappelijke waarde van topsport: benut het convenant en de voorbeeldrol van topsporters

Brede Regeling Combinatiefunctionarissen (BRC)
Buurtsportcoaches en verenigingsondersteuners spelen ook binnen BRC een belangrijke rol. Ze zijn niet alleen actief op sportlocaties, maar kunnen ook de brug vormen tussen school en sport. Zo versterken ze het werknet én de gezonde leefomgeving in de praktijk.

Fysiek domein
Veilige, uitnodigende openbare plekken stimuleren sport en beweging. Dat draagt direct bij aan de fysieke én mentale gezondheid van bewoners. Werk hierbij samen met het domein Ruimtelijke Ordening, bijvoorbeeld aan:

• openbare sportplekken zoals trapveldjes, basketbalveldjes of sportparken

• gratis drinkwaterpunten en openbare toiletten

• veilige routes van en naar sportlocaties

In ruimtelijke plannen worden vaak groene en beweegvriendelijke wijken meegenomen. Dat biedt kansen om sport en gezondheid structureel te verbinden aan de inrichting van de buurt.

Verkeer en klimaat
Veilige verkeersroutes
Zorg dat sportverenigingen, sportlocaties en evenementen goed bereikbaar zijn per fiets, step of te voet. Zo stimuleer je beweging, voorkom je verkeersdrukte en werk je aan een schoner klimaat. Vergeet ook routes naar scholen en dagattracties niet.

Grote kans: in veel gemeenten staat er de komende jaren onderhoud aan wegen gepland. Check bij stadsbeheer of de verkeersadviseur of hier ruimte is voor extra maatregelen rond verkeersveiligheid of actieve mobiliteit.

Verkeersveiligheid en alcohol
Verbind verkeersveiligheid aan gezond sportbeleid. Denk aan bewustwording rond alcoholgebruik in het verkeer bij sportkantines of evenementen. Landelijke campagnes zoals BOB bieden hiervoor praktische handvatten die je lokaal kunt inzetten — in samenwerking met sportverenigingen, GGD of verslavingszorg.

Grote sportevenementen zorgen voor economische waarde in de stad. Ze trekken atleten, begeleiders en publiek aan — en daarmee ook bestedingen in horeca, vervoer en retail. Bovendien vergroten (inter)nationale sportevenementen de zichtbaarheid en aantrekkingskracht van jouw gemeente.

Als gemeente kun je bijdragen door:

• subsidies beschikbaar te stellen om sportevenementen aan te trekken

• beleid te maken dat inzet op maximale maatschappelijke én economische opbrengst

• strategisch gebruik te maken van media-impact en citymarketing

Zo verbind je sport niet alleen aan gezondheid, maar ook aan werkgelegenheid, lokale economie en imago.