Basisscholen in Purmerend: water drinken de gewoonste zaak van de wereld

Vijfduizend basisschoolkinderen en hun leerkrachten in Purmerend en Beemster vinden water drinken op school inmiddels de gewoonste zaak van de wereld. In deze gemeenten zijn in drie jaar tijd, 24 basisscholen waar ruim 5000 kinderen naar school gaan overgegaan op ‘alleen nog maar water’. Geen zoete drankjes meer, een besparing van een miljoen (!) drinkpakjes afval per jaar. En dat allemaal op basis van vrijwilligheid. JOGG-regisseur Floor Volker vertelt hoe ze dit enorme succes voor elkaar heeft gekregen. 

Volker: ‘Ik had het geluk dat ik mocht presenteren op het “directeurenoverleg” van beide onderwijsbesturen in Purmerend.’ En dat zijn dé sleutelfiguren als je ambitieuze plannen hebt waar de scholen een onmisbare rol in hebben, weet ze. ‘Zij gaan allemaal over hun eigen beleid op hun eigen school. Zien zij een activiteit om kinderen te verleiden meer water te drinken niet zitten? Dan gaat het niet door. Tegelijk is het wel echt zo dat leerkrachten en basisschooldirecteuren niet voor niets voor hun beroep hebben gekozen. De gezondheid en het welbevinden van hun leerlingen gaat ze aan het hart.’ Dus is een steengoed verhaal cruciaal. En dat had ze.

‘Sommige schooldirecteuren denken: voeding is de verantwoordelijkheid van de ouders, het is niet onze kerntaak. Je moet dus vertellen waarom je tóch bij ze aanklopt. Ik leg dan uit dat ouders én kinderen, geen weerstand kunnen bieden aan de ongezonde omgeving waarin we leven. Het is bewezen dat we ongezond gedrag alléén kunnen veranderen door ook de omgeving gezonder te maken. En daar kunnen scholen met minimale moeite een groot verschil maken.’

Vervolgens is er misschien wel het belangrijkste bezwaar: directeuren willen niet verplichten: ‘Met deze aanpak kiezen kinderen zélf of zij water drinken. Alleen dán krijgen zij een Dopperfles. Hierdoor hoeven scholen niet met de ouders in discussie. Dat is de kern die dit project tot een succes maakt. Als laatste is het een absolute voorwaarde om de school volledig te ontzorgen. We faciliteren een waterfeest met voorlichting, springkussens en natuurlijk de Doppers. Iedereen gaat daardoor heel vrolijk van start met water drinken.’

Alles draait dus om verleiden. Maar hoe doe je dat? Bijvoorbeeld door de leerkrachten als eerste allemaal een gave Dopperfles te geven. De kinderen zagen hun meesters en juffen dus ineens water drinken uit die flessen. Ja, dan willen zij dat natuurlijk ook. Volker: ‘Leerkrachten hebben ontzettend veel invloed. Als zij dit presenteren als leuk en lekker, dan doen veel kinderen mee. En de enkeling die geen water lust, wil dan niet achter blijven. Resultaat is dat de norm wordt omgedraaid. Vroeger was het kind met water de uitzondering in de klas. Nu is het kind met pakjes de uitzondering in de klas. Niemand wil die uitzondering zijn. Uiteraard werden ook de ouders van tevoren betrokken en wordt hen uitgelegd dat deelname van hun kinderen vrijwillig is.’

Dit verhaal op het directeurenoverleg overtuigde. In het eerste jaar gingen tien scholen om, in het tweede jaar nog eens tien, en in het derde jaar vier. Natuurlijk willen ze de laatste vijf scholen ook nog toevoegen. Maar misschien wel belangrijker is nu de borging op de waterscholen: ‘Om het water drinken te borgen hebben we met alle scholen afgesproken dat nieuwe kleuterklassen wél verplicht water drinken. Zij ontvangen ook een Dopperfles en drinken vanaf dan gewoon water gedurende hun schooltijd. Water wordt dus beleid. Maar beleid biedt geen garantie. Dit jaar hebben we daarom voor het eerst ‘Opfrisdagen’ aangeboden aan de scholen, 18 scholen hebben hier gebruik van gemaakt. We hebben weer even voorlichting gegeven in alle klassen over “waarom drinken we eigenlijk water?”. Ook de directeuren en leerkrachten zijn hiermee weer even opgefrist. Zeker met de directeur zou ik één keer per jaar in gesprek gaan over het onderwerp. En als water supergoed gaat? Dan begin je gewoon over schoolfruit, of bewegend leren!’

Wil je in jouw gemeente ook basisscholen stimuleren om water drinken de norm te maken?

1. Betrek sleutelfiguren vanaf het begin - schoolbestuur in dit geval: Zorg dat schoolbesturen en directies enthousiast zijn en het belang inzien. Dit creëert draagvlak en versnelt de implementatie.

2. Begin klein: Benadruk dat scholen met minimale inspanning een gezondere omgeving kunnen bevorderen. Dit helpt om weerstand weg te nemen en betrokkenheid te vergroten.

3. Faciliteer vrijwillige deelname: Laat kinderen zelf kiezen voor water en stimuleer deelname op een positieve manier, bijvoorbeeld met een herbruikbare drinkfles. Dit voorkomt discussies en weerstand.

4. Leerkrachten als rolmodel: Zorg dat in je aanpak de leerkrachten betrokken worden. Zij spelen een grote rol in het goede voorbeeld geven en beïnvloeden zo het gedrag van leerlingen.

5. Maak water drinken de norm: Wanneer het lukt ervoor te zorgen dat de meerderheid van de kinderen water drinkt, zodat dit als vanzelfsprekend wordt gezien en zoete drankjes de uitzondering worden.

6. Betrek ouders bij het proces: Zorg ervoor dat degene die het contact heeft met school ouders betrekt en ouders goed over het initiatief en het belang ervan informeert. Vaak is dit een gezonde school coördinator binnen de school.

7. Borging en continuïteit: Maak het een vast onderdeel van het schoolbeleid. Zorg dat nieuwe kleuters direct starten met water drinken en organiseer ‘Opfrisdagen’ om de boodschap levend te houden.